مقدمه
برگزاری دوره آموزش دانشگاهی در مقطع تحصیلی (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری) با دانشگاه دیگر در یک کشور یا با دانشگاههای دیگر کشورهای جهان را دوره مشترک تحصیلی گویند. دوره‌های مشترک تحصیلی می‌توانند در سطح یک کشور برگزار شود که در حال حاضر بدلیل گسترش و توسعه امکانات آموزش عالی در داخل کشور کمتر اجرا خواهند شد. دوره‌های مشترک با دانشگاههای خارج از کشور از سال‌های اولیه تأسیس موسسات آموزش عالی بوقوع پیوسته. به‌‌طور نمونه عباس میرزا اولین بار تعدادی دانشجوی بورسیه را جهت تحصیلات به خارج اعزام نمود و در سال ۱۸۱۱ ایران نخستین دانشجوی خود را به خارج از کشور برای تکمیل تحصیلات اعزام داشت. این رقم در سال ۱۹۳۰ میلادی به تعداد ۱۵۰۰ دانشجو رسید. در حال حاضر در مقاطع تحصیلی مختلف و دوره‌های تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری) برنامه دوره‌های مشترک تحت عناوین متفاوت اجرا میگردد.
بطور معمول کلیه دانشگاههای بزرگ کشور به برگزاری این دوره‌ها می پردازند:
گسترش و ارتقاي كيفي دوره‌‌هاي تحصیلات تکمیلی
استفاده بهينه از امكانات علمي و پژوهشي داخل و خارج كشور
تقويت فرهنگ پژوهش در دانشگاهها و مراكز پژوهشي
استفاده مطلوب از تفاهم‌‌نامه‌‌ها و قراردادهاي بين‌المللي
تقويت فرهنگ تعاون و همكاري در دانشگاهها و موسسه‌‌هاي آموزش عالي و پژوهشي
قابل ذکر است که بیشتر دانشگاهها ترجیح می‌دهند دوره‌های مشترک را در مقطع دکتری اجرا نمایند اما برخی از دانشگاهها از جمله دانشگاه تهران در دروه‌های کارشناسی ارشد نیز دوره مشترک برگزار می‌نماید.
به دوره‌های مشترک فرانسه Cotutelle یا انگلیسی Joint degree و یا Dual Degree می گویند.
کوتوتل برنامه‌ای نام دارد که تبادل دانشجویان دوره دکترا را تسهیل می‌نماید و به توسعه همکاری علمی میان گروه‌های پژوهشگر در فرانسه و خارج از آن کشور کمک می‌کند. دانشجوی دوره دکتری باید تحقیقات خود را به صورت مشترک در دو کشور انجام دهد و این موضوع بر اساس قراردادی که بین دو دانشگاه امضا می‌شود صورت می‌گیرد. در این برنامه دانشگاه تهران سالیانه حدود 10 قرارداد کوتوتل را امضا می‌کند و دانشجویان برای دکترا مشترک به دانشگاههای کشور فرانسه اعزام می‌شوند. بخش فرهنگی سفارت فرانسه دارای سهمیه برای کلیه دانشگاههای ایرانی که در این برنامه شرکت می‌کند دارد و کمک هزینه به دانشجویان مورد نظر ارائه میدهد.
و این مدرک مشترکی است که در آن دو دانشگاه یک مدرک با لوگو و امضای ریاست دو دانشگاه به دانشجو ارائه میدهد و دانشجو یک بار در ایران و یک بار در کشور خارجی از پایان‌نامه خود به که به زبان‌های فارسی و انگلیسی یا زبان آن کشور نوشته است دفاع می‌نماید. مطابق مقررات وزارت علوم در این صورت دانشجو باید حداقل 11 ماه در کشور خارجی اقامت داشته و در دانشگاه مورد نظر ثبت نام کرده باشد و همچنین مجوزهای لازم را از دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم قبلا کسب کرده باشد.
و همچنین مدرک دوگانه نام دارد یعنی یک باردانشگاه ایرانی و یک بار در دانشگاه خارجی دفاع می‌کند و پایان‌نامه به زبان‌های فارسی و انگلیسی نوشته می‌شود و یک مدرک از دانشگاه داخلی و یک مدرک یا گواهی از دانشگاه خارجی می‌گیرد. تفاوت آن با Joint degree عدم نیاز به کسب مجوز از وزارت علوم است.
نکته مهم برای اجرای دوره‌های مشترک در هر دانشگاه داخلی باید به آئین‌نامه مربوطه که توسط وزارت علوم تحقیقات و فناوری تدوین شده است توجه داشت و مجوزهای لازم را دریافت نمود. اگر چه هر دانشگاه بنا به نیازها و ضرورت‌های آموزشی خود آئین‌نامه مستقلی را نوشته و اجرا می‌نماید . ولی دوره‌های مشترکی که شاید برای دانشگاه جامع علمی کاربردی به لحاظ نوع آموزش تخصص محور آن مناسب باشد در کشورهای اروپایی که عنوان کالج در انگلیسی هوخشوله Technische Hochschule در فرانسه école technique نامیده می‌شوند، قرار دارند.
ارتباط با این مراکز به لحاظ اجرای دوره‌های عملی وحرفه‌ای زمینه تبادل تجارب و دانشجو و استاد را فراهم می‌آورد و می‌توان ازطریق عقد تفاهم‌نامه برای اعزام دانشجو و استاد بصورت مشترک اقدام نمود. مدارک تحصیلی که از دانشگاههای خارجی کسب میگردد باید توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارزشیابی گردد در این خصوص اداره امور دانشآموختگان نحوه ارزشیابی را اعلام نموده است:
دارا بودن مجوز ایجاد دوره از سوی دفتر گسترش آموزش عالی و رعایت ضوابط اعلام‌شده توسط آن دفتر.
. رعایت تمام ضوابط و مقررات این اداره کل دانشآموختگان، قابل‌مشاهده بر روی سایت این اداره به آدرس: http://grad.saorg.ir/Credential-Evaluation-Book
3.قرارداشتن نام دانشگاه خارجی در لیست اسامی دانشگاههای مورد تأیید اداره کل دانشآموختگان (به مقطع و رشته مورد تأیید دانشگاه مورد نظر نیز توجه شود).
۴. تأیید مدرک نهایی توسط دانشگاه طرف ایرانی یا دانشگاه ثالثی که با موافقت شورای گسترش به عنوان ناظر تعیین می‌شود. برای هر یک از دانشآموختگان باید مستقل و با امضای ریاست یا معاون آموزشی یکی از دانشگاههای فوق‌‌الذکر بوده و ممهور به مهر آن دانشگاه باشد.
بدیهی است در مورد دوره‌‌هایی که مدرک به صورت مشترک توسط هر دو دانشگاه داخلی و خارجی صادر می‌شود، به دلیل صدور مدرک توسط دانشگاه داخلی و عدم ارزشیابی مدرک خارجی، تأمین این بند موضوعیت نخواهد داشت. دانشگاه تهران دوره‌های متعدد مشترکی با دانشگاههای خارجی برگزار می‌نماید و تعدادی از آنها که بصورت جذب دانشجو از طریق وزارت علوم تحقیقات و فناوری صورت می‌گیرد. با دانشگاه ENSAM فرانسه، کارلسروهه آلمان و ایندیانا پردوی آمریکاست. علاوه‌بر‌آن هر سال 20 دانشجوی دوره دکترا از برنامه دکترا مشترک استفاده می‌نمایند و با ارائه پروپوزال خود به یک دانشگاه خارجی و جلب موافقت یک استاد خارجی برای راهنمایی پایان‌نامه مشترک و نظر موافق دانشگاه مورد نظر قراردادی به نام ایشان و به امضای معاونین آموزشی و روسای دو دانشگاه تنظیم میگردد . بسیاری از رایزنی‌های علمی سفارتخانه‌های خارجی درایران بورس‌های تحصیلی به دانشجویان ارائه می‌دهند که بورس آن دولت نام دارد و اغلب ایشان برای دوره‌های مشترک سهمیه درنظر می‌گیرند که به دانشجویان واجد‌الشرایط ارائه می‌نمایند. ضوابط ارائه بورس توسط ایشان تعیین میگردد و کسب پذیرش یکی از اولین شرایط احراز بورس تحصیلی است .
در حال حاضر بسیاری از دانشگاههای کشور با دانشگاههای خارجی قراردادهایی برای ایجاد دوره‌های مشترک امضا نموده‌اند و برای ارتقا سطح علمی و کیفی آموزشی خود و همچنین ارائه تجارب آموزشی به دیگر دانشگاههای دنیا در این برنامه مشارکت دارند.
مانند: دانشگاه صنعتی امیرکبیر با دانشگاههای اتریش و آلمان،
دانشگاه علامه طباطبایی با دانشگاههای زبانشناسی مسکو و غیره
دوره‌های مشترک آزاد نیز در برخی دانشگاهها برگزار می‌شود در این ارتباط دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با همکاری دانشگاههای فرانسه برای سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوص کلاس‌های مدیریت بصورت مشترک برگزار می‌نماید یا موسسه آموزش عالی بهار با دانشگاه الگرو پرتغال دوره مشترک مدیریت برگزار می‌نماید و در این ارتباط دانشجو پذیرش می‌نماید.
برنامه کوتوتل بر اساس قرارداد منعقد شده میان دو دانشگاه ایرانی و فرانسوی که در آن پژوهش و تحقیق و نگارش یک رساله دکتری به گونه ای پیش بینی شده که دانشجو مراحل تحقیق و نگارش را در ایران و فرانسه بگذراند تا دکترای فرانسوی و ایرانی خود را دریافت نماید.
طی دوره ی 12 ماهه ی این بورس، هزینه های شش ماه اول بر عهده فرانسه و 6 ماه دیگر بر عهده ایران خواهد بود.
شرایط لازم برای ارائه پرونده
– سن کمتر از ۳۵ سال
– ثبت نام در دوره تحقیق و نگارش رساله دکتری در یک دانشگاه ایرانی
– دارا بودن تسلط به زبان فرانسه به تایید استاد راهنمای فرانسوی
– تاریخ تحویل پرونده : ۱۵ آوریل ۲۰۱۲، برای سال تحصیلی ۲۰۱۲-۲۰۱۳
– تاریخ برگزاری جلسه کمیسیون بورسها : پایان آوریل
– آخرین مهلت تحویل پرونده کامل شده بورس و روادید : نیمه ماه ژوئن
مدارک لازم
– فتوکپی شناسنامه و مدارک دانشگاهی
– CV به زبان فرانسه یا به انگلیسی
– قرارداد بین دانشگاهی
– نامه موافقت استادان راهنمای ایرانی و فرانسوی
– انگیزه نامه به زبان فرانسوی یا انگلیسی که پروژه را شرح داده باشد
– موافقت پیش ثبت نام در دانشگاه فرانسوی
این بورس به دانشجوی فرانسه اعطا می گردد و شامل موارد زیر می باشد:
– یک سفر رفت و برگشت
– هزینه های ثبت نام دانشگاهی
– بیمه اجتماعی
– کمک هزینه زندگی به مبلغ ۷۶۷ یورو در ماه حداکثر برای مدت ۱۲ ماه در سه سال دوره رساله. بورس از اول اکتبر سال تحصیلی قابل محاسبه است
