مهاجرت ایرانیان فرصت یا تهدید
مقدمه
برخی از مردم تصور دارند که خروج ایرانیان از کشور برای تحصیل و امور دیگر بهانه می باشد؛ چون آنان برای دوری از شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی در داخل کشور فکر سفر مد نظر قرار داده اند، اما در سراسر جهان مهاجرت فرصتی است برای انتقال دانش، فرهنگ و فناوری. مثل، کشور آمریکا با مقوله مهاجرت رو به رو هست و به آن به عنوان یک فرصت نگاه می‌کند.
تفاوت میان آمار ثبت احوال ایران با آمار رسمی کشورهای مقصد دلایل متعددی دارد.در شهریور ۱۳۹۱ محسن کرمی معاون امور اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرد: بیشترین تعداد مهاجرین ایرانی با یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر جمعیت مربوط به کشور آمریکاست و بعد از آن امارات متحده عربی قرار دارد که ۸۰۰ هزار ایرانی را جای داده اند. انگلیس و کانادا با ۴۱۰ هزار، آلمان با ۲۱۰ هزار، فرانسه با ۱۵۵ هزار و سوئد با ۱۱۰ هزار ایرانی بیشترین کشورهایی هستند که ایرانیان در آن مستقر می باشند. ولی آمارهای رسمی کشورهای مقصد در برخی موارد اختلاف‌های فاحشی را نشان می‌دهند که دلایل متعددی از جمله دو تابعیتی بودن، اخذ نکردن شناسنامه ایرانی برای فرزندان نسل دوم و سوم، مهاجرت‌های دو یا چندباره بین کشورها توسط فرد مهاجر یا اعلام تابعیت غیرایرانی از سوی فرد مهاجر، تعمد و سو نگری توسط کشور مقصد و پایین اعلام کردن عمدی آمار، عدم ثبت دقیق و موارد نامشخص دیگر می‌تواند اثرگذار باشد.
علاوه بر آن در کشورهایی مانند،امارات. قطر . کویت. بحرین.عمان.آذربایجان وترکیه بیشتر افراد ایرانی متولد کشورهای مقصد هستند و تبدیل به یک فرد بومی آن کشور با اصالت و پیشینه ایرانی شده‌اند که به‌طور طبیعی به عنوان یک فرد بومی و نه ایرانی در کشورهای مقصد ثبت می‌شوند.
براساس برآورد مجید حلاج زاده، دبیرکل شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور در سال ۱۳۹۷، حدود ۷ میلیون ایرانی در خارج از کشور با سرمایه حدوداً ۲۴ هزار میلیارد زندگی می‌کنند. موفق‌ترین گروه ایرانیان مهاجر، در کالیفرنیا ذکر شده‌اند که به عنوان یک گروه تأثیرگذار مورد توجه جامعه میزبان قرار گرفته و در سیاستگذاری‌های این ایالت نقش مهمی را دارا می باشند.
بر اساس برآوردهای تخمینی، در سال ۱۳۸۸، ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر به موجب پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری دولت دهم از ایران خارج شدند. در دولت یازدهم کوشش‌هایی برای حضور ایرانیان مقیم در عرصه‌های مختلف توسعه کشور انجام شده‌است.
در اولین جلسه تیم علمی آموزشی شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور در تیرماه سال جاری اعلام شد که حدود 225 نفر از ایرانیان متخصص خارج از کشور در رشته‌های فنی و مهندسی و علوم پایه به دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی معرفی گردیده اند. در همین راستا بسترهای لازم به منظور همکاری‌های پاره‌وقت هیات علمی ایرانیان متخصص معرفی شده در مراکز علمی و دانشگاهی در حالت آماده‌سازی قرار گرفته است. میثم طاهری سرپرست دبیرخانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور اعلام داشته که این شورا توانسته با بیش از 2883 نفر از متخصصین ایرانی مقیم خارج از کشور در زمینه‌های علمی و فناوری و پژوهشی همکاری کرده و 14 تفاهم نامه و قرارداد میان ایرانیان متخصص با مراکز پژوهشی و دانشگاهی منعقد بکند. تنها در سازمان گسترش صنایع ایران حدود پنج قرارداد در حوزه‌های بیوتکنولوژی، مواد جدید، فناوری اطلاعات، ICT و مخابرات با متخصصان خارج از کشور به امضا رسیده است. و در حال حاضر 85 نفر از متخصصین ایرانی مقیم خارج در دانشگاه‌های مادر مشغول به کارمی باشند که در اجرای 44 پروژه تحقیقاتی در رشته‌های پلیمر، لیزر و… مشارکت دارند و تاکنون بیش از 5/4 میلیارد دلار سرمایه‌های ایرانیان مقیم خارج از کشور جذب گردیده است. همچنین در این مورد می‌توان به مسایلی مانند ارزشیابی مدرک تحصیلی و انتقال به داخل کشور، بحث بورسیه، مشکلات ایجاد شده برای دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور توسط موسسات اعزام دانشجو، نبود اطلاع کافی از دانشگاه‌های مورد تایید وزارت علوم، نحوه عضویت در بنیاد نخبگان، ثبت اختراع و بحث مالکیت معنوی، تفاوت بین سیستم‌های آموزشی، مدت زمان بورسیه تحصیلی، تسهیلات، ارز دانشجویی، بیمه دانشجویی، انتقال پول، وثیقه، تقاضای معرفی شغل مناسب با مدرک تحصیلی در داخل کشور و بحث نظام وظیفه اشاره نمود.و خاطر نشان کرد : سال قبل پروژه هواپیمایی فجر 3 با کمک ایرانیان مقیم خارج از کشور اجرا شد.
غلامحسین الهام ” سخنگوی دولت و وزیر دادگستری تاکید کرد از نظر ما ایرانیان مقیم خارج از کشور نه تنها برای کشور تهدید نیستند بلکه یک فرصت هستند .کمتر از 3 درصد ایرانیانی که در خارج از کشور به سر می‌برند، مشکلات پرونده‌ای دارند و بیش از 97 درصد مایه افتخار هستند و هیچ مشکلی برای تردد به داخل کشور ندارند. برخی موارد را نیز در تهران از طریق قوه قضائیه پیگیری خواهیم کرد تا مشکلات حقوقی مربوط به خانواده ها و موارد آنها را بررسی نماییم. و برای این منظور برنامه ریزی هایی نیز در حال انجام است و تسهیلات لازم نیز ارائه خواهد شداز همان 3 درصد نیز بسیاری می‌توانند مشمول رافت و لطف نظام جمهوری اسلامی ایران قرار گیرند.همچنین با راه‌اندازی سامانه 2777 از سوی شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور بسیاری از ایرانیان می‌توانند در حوزه‌های مختلف آموزشی، اقتصادی، سرمایه‌گذاری و … سوالات خود را از طریق این سامانه مطرح نمایند و با تعاملات لازم با دستگاه‌های مربوطه در جهت انتقال تکنولوژی و سرمایه برای همکاری با مسئولان داخلی وارد عمل شوند. در همین راستا علی شعبانی، معاون پشتیبانی و تشریفات شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، با اشاره به حجم درخواستهای ایرانیان در حوزه های گوناگون، به استقبال آنان از سرمایه گذاری در داخل کشور اشاره کرد و می‌گوید: از میان 12 هزار پرونده‌ای که در مرکز شبانه روزی رسیدگی به امور ایرانیان خارج از کشور ثبت شده است، بیش از 560 مورد مربوط به درخواست سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور است.معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در بهمن‌ماه سال 89 اعلام کرد که 250 هزار متخصص ایرانی به آمریکای شمالی مهاجرت کرده‌اند که ارزش سرمایه‌های انسانی منتقل شده از مهاجرت این نخبگان حدود 250 میلیارد دلار است، اما از سوی دیگر محمد شریف ملک‌زاده، دبیر کل وقت شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور در بهمن‌ماه همان سال اعلام کرد که 480 نفر از نخبگان ایرانی خارج از کشور در عرصه‌های مختلف علمی جذب داخل کشور شده‌اند.معاون وزیر علوم اعلام می‌کند که آمار اعلام شده درباره ایرانیان خارج از کشور از چهار تا شش میلیون نفر متغیر است و بر اساس برخی گزارش‌های موجود بیش از 250 هزار مهندس، پزشک و متخصص در آمریکای شمالی حضور دارند. و در نتیجه تربیت هر متخصص حدود یک میلیون دلار برای کشور مقصد هزینه در بر دارد وجود 250 هزار متخصص در آمریکای شمالی یعنی 250 میلیارد دلار سرمایه ایران در آمریکا. سخنگوی دولت ، نشست صمیمانه ایرانیان مقیم آمریکا با رییس جمهوری را ” یک مانور هویت یابی و بازیابی هویت و توجه به وطن ” توصیف نمود و افزود : در این دیدار همه حضور بهم رسانیده بودند ، کسانی که برای تحصیل به آن کشورمهاجرت داشته اند، کسانی که ماموریت سیاسی دارند و کسانی که از سال ها قبل و بعد از انقلاب ، کشور را ترک کرده و در آنجا ساکن شده اند. در این نشست همه یک احساس مشترک نسبت به کشور و دولت خود پیدا کرده. در این نشست یک همبستگی تازه بین اسلام و ایران و بین دولت و ملت به عنوان یک نماد ایجاد شد.در سه گروه کاری با نمایندگان ایرانیان مقیم آمریکا، علاقه مندان به فعالیت های متشکل و همچنین با خود مردم برای بررسی مشکلات شخصی جلسات مفیدی برگزار شد.
دبیر کارگروه کنسولی شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در خردادماه سال 91 اعلام کرد که در حال حاضر نمی‌توان آماری درباره مسافرت‌های ایرانیان خارج از کشور به ایران ارائه داد؛ لذا سفر این جمعیت به ایران را باید سامان‌دهی کنیم. اگر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین گروه هتل‌های بنیاد مستضعفان، همکاری‌های لازم را داشته باشند، زمینه سفر ایرانی‌های مقیم خارج از کشور را به ایران بیشتر فراهم می‌کنیم. همچنین دولت جمهوری اسلامی ایران بر خلاف اظهارات و مطالب منتشر شده در رسانه‌های غربی در طول سال‌های گذشته توانسته است ارتباط خود را با ایرانیان خارج از کشور حفظ کند و برای تعمیق تمدن ایرانی در میان آنان اقدامات فرهنگی انجام دهد که می‌توان به فعالیت بیش از 100 مدرسه ایرانی در خارج از کشور برای ترویج زبان فارسی، تاسیس مراکز ایرانی و برگزاری مراسم مختلف اشاره کرد. همچنین در زمینه حقوقی می‌توان به اعزام گروه‌های پزشکی به دیگر کشورها برای پیگیری معافیت پزشکی برخی مشمولان نظام وظیفه مقیم خارج از کشور اشاره کرد که بدین ترتیب این تیم‌های پزشکی می‌توانند شرایط معافیت مشمولان خارج از کشور از خدمت سربازی به دلیل مشکلات پزشکی را بر اساس قوانین موجود سازمان نظام وظیفه بررسی کنند. بنا بر این ایرانی‌های مقیم دیگر مجبور نیستند به کشور برای رفع این مساله بیایند اما باز هم کم و کاستی‌های بسیاری در این باره دیده می‌شود که لزوم انجام اقدامات بیشتر را نمایان می‌کند.
